Szanowny Pan Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej
Lech Kaczyński
LIST OTWARTY
8 maja br. minęła 62. rocznica zakończenia II wojny światowej. Jesteśmy przedstawicielami szerokich rzesz obywateli polskich z różnych części kraju, których udziałem był wspólny los – masowe wysiedlenia z miejsc ich zamieszkiwania.
Akcje te, prowadzone przez państwo niemieckie w oparciu o uchwalone prawo oraz przy pomocy niemieckich instytucji państwowych, miały charakter bardzo brutalny i połączone były z konfiskatami majątków osobistych oraz wywłaszczeniami z własności prywatnej. Przeprowadzano je łamiąc ówczesne prawo międzynarodowe, jakim były Konwencje Haskie ustanowione przez społeczność europejską, mające za zadanie ochronę ludności cywilnej w wypadku konfliktów zbrojnych. Prawo to zostało uchwalone w postaci „Ius in bello”. Obejmowało ono uchwalone w dniu 18.10.1907 r. w Hadze podczas II konferencji pokojowej 13 konwencji, z których 11 dotyczyło prawa wojennego. Szczególne zastosowanie miała ochrona ludności cywilnej zawarta w III i IV konwencji, z których wynikały normy prawne zabraniające przesiedlania ludności cywilnej z terytorium okupowanego, jak i osiedlania własnej ludności na takim terytorium, a szczególnej ochronie podlegała własność prywatna na okupowanym terytorium.
Reprezentujemy organizacje pozarządowe z różnych części kraju, wysiedlenia dotykały zarówno ludności narodowości polskiej z terenów okupowanych, jak i z terenów włączonych do III Rzeszy, a zatem status wysiedlonych był rozmaity. Jednoczyło nas jedno: przejmowanie przez powołane przez państwo niemieckie instytucje majątków osobistych oraz akty wywłaszczenia z własności prywatnej. Obejmowało to także depozyty bankowe zarówno banków państwowych, komunalnych, jak i prywatnych.
Minęły 62 lata od zakończenia działań wojennych, a z dniem 1.05.2004 r. możemy wystąpić do Republiki Federalnej Niemiec, jako sukcesora III Rzeszy, z roszczeniami cywilnymi o wyrównanie naszych krzywd. Chcemy realizować nasze prawa zawarte w art. 43 Konstytucji, z których wynika, że „zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu”, a art. 21 Konstytucji gwarantuje nam „ochronę własności i prawo dziedziczenia”. Wynika to także z respektowania przez Rzeczpospolitą Polską wiążącego ją prawa międzynarodowego – art. 9 Konstytucji oraz przepisów ustanowionych podczas konwencji z dnia 26.11.1968 r. Zgromadzenia Ogólnego ONZ o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. W tym celu Rada Europy utworzyła Europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w Rzymie w dniu 4.11.1950 r., a dla ich realizowania powołano Europejski Trybunał Praw Człowieka, który jest sądem międzynarodowym rozpatrującym skargi osób fizycznych, które twierdzą, że naruszono ich prawa zagwarantowane w Europejskiej Konwencji. Wiąże się to z pozwaniem państwa niemieckiego przez poszkodowanych przed sądy niemieckie i, w przypadku ich odrzucenia i przeprowadzenia drogi odwoławczej, skierowanie, w ciągu 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji, skargi do ETPC. Jest to droga długa i żmudna, na tę drogę wstępować mogą ludzie młodzi, następcy prawni poszkodowanych. Jest druga droga, krótsza, a mianowicie – skorzystanie z Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu i utworzonego w nim decyzją Rady Europy w 1988 r. Sądu Pierwszej Instancji. Podstawą do zaskarżenia są unormowania prawne ustanowione przez państwo – sygnatariusza Rady Europy, wyłączające z kręgu osób uprawnionych do świadczeń wypłacanych w oparciu o rozwiązania ustawowe, które to regulacje są niezgodne z art. 12 TWE. Zastrzeżenia takie mogą dotknąć Republikę Federalną Niemiec, która, wydając w dniu 12.08.2000 r. „Niemiecką Ustawę o Fundacjach”, na podstawie której wyznaczono Międzynarodową Organizację ds. Migracji – IOM, jako organizację partnerską, odpowiedzialną za rozpatrywanie roszczeń z tytułu utraty mienia przez osoby fizyczne w wyniku „decydującego, bezpośredniego udziału firm niemieckich”, wyłączyła część poszkodowanych obywateli polskich lub ograniczyła czasowo ich prawa. Państwo niemieckie ustanawia warunki „Ex gratia” wybiórczo, a sprawy te powinny zostać rozwiązane w drodze negocjacji stosownych służb obu państw – w myśl podpisanego w dniu 17.06.1991 r. w Bonn traktatu pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, zgodnie z wszystkimi standardami międzynarodowymi – art. 20, ust. 2. Pragniemy także nadmienić, że nasze roszczenia nie mogą, w przypadku osób wysiedlonych z „Kraju Warty” i pozbawionych z tego tytułu własności prywatnej, być zaspokojone przez rozwiązania zastosowane przez powołanie Fundacji Polsko–Niemieckie Pojednanie, jak i Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość. Regulacje te obejmują wypłacanie odszkodowań określonym kategoriom ofiar okupacji niemieckiej. Mieszkańcy tzw. „Kraju Warty”, jako mieszkańcy III Rzeszy, zostali wysiedleni do części okupowanej Polski – Generalnej Guberni przez państwo niemieckie i powołane do tego niemieckie instytucje, a akty konfiskat majątków prywatnych i wywłaszczeń dokonano na mieszkańcach III Rzeszy.
Dodatkowo wyjaśniamy, że w przeszłości państwo niemieckie zawierało umowy dwustronne z państwami Europy Zachodniej, regulujące naprawianie szkód wyrządzonych narodowo-socjalistycznymi zarządzeniami prześladowczymi i tak:
1) z Wielkim Księstwem Luksemburskim z dnia 1.01.1959 r.,
2) z Norwegią w Oslo z dnia 7.08.1959 r.,
3) z Danią w Kopenhadze z dnia 24.04.1959 r.,
4) z Grecją w Bonn z dnia 18.03.1960 r.,
5) z Holandią w Hadze z dnia 8.04.1960 r.,
6) z Francją w Bonn z dnia 15.07.1960 r.,
7) z Belgią w Bonn z dnia 28.09.1960 r.,
8) z Włochami w Bonn z dnia 7.06.1961 r.,
9) z Szwajcarią w Bernie z dnia 29.06.1961 r.,
10) z Wielką Brytanią w Bonn z dnia 9.06.1964 r.,
11) ze Szwecją w Sztokholmie z dnia 3.09.1964 r.,
oraz z Izraelem w Luksemburgu z dnia 10.09.1951 oraz w Bonn z dnia 20.03.1953 r.
Społeczeństwa tych państw, w różnym zakresie, na podstawie tych umów uzyskały zadośćuczynienie za narodowo-socjalistyczne zbrodnie przeciwko ludzkości. Rozwiązania te zostały oparte na art. 239 Federalnej Ustawy Odszkodowawczej („Bundesentschadigangsesetz”) z dnia 19.07.1957 r., a znowelizowanej dnia 15.12.1965 r., która to ustawa upoważniała rząd NRF do zawierania globalnych porozumień z grupami osób, których szkody przypisać można narodowo-socjalistycznemu prześladowaniu, które jednak nie mają subiektywnego powiązania z terytorium, na którym ustawa obowiązuje.
Mając to na względzie, rzesze wysiedlonych z różnych części kraju liczą na pomoc ze strony polskich władz ustawodawczych, wykonawczych oraz instytucji do tego powołanych w podjęciu inicjatywy dyplomatycznej dla sprawiedliwego zakończenia historii z tamtych lat. W tym celu, posługując się literą prawa zawartą w rozwiązaniach wynikających z Traktatu między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z Bonn z dnia 17.06.1991 r., występujemy z porozumieniem programowym – w celu zakończenia naszych starań w duchu prawa i sprawiedliwości oraz ustanowienia prawidłowych dobrosąsiedzkich stosunków z państwem niemieckim.
Sygnatariusze porozumienia:
Stowarzyszenie Gdynian Wysiedlonych
Stowarzyszenie Związek Wysiedlonych „Gniazdo”
Stowarzyszenie Wysiedlonych Ziemi Łódzkiej
Identycznej treści list otwarty został skierowany do:
Premiera Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Pana Jarosława Kaczyńskiego
Ministra Spraw Zagranicznych, Pani Anny Fotygi
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Pana Kazimierza Michała Ujazdowskiego
